Marc Maertens
Het verhaal van… Marc Maertens
Een spionnenleven.
(verteld door dochter Claire Maertens)
(verteld door dochter Claire Maertens)
De nazi’s kennen hem als ‘De Grote Koerier’, de spion die ze maar niet te pakken krijgen. Anderen kennen hem dan weer als Jules Dumoulin, zijn schuilnaam. Ik ken hem vooral als Marc Maertens. Mijn vader. Verzetsheld tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Het begint allemaal op 17 maart 1917 te Parijs. Marc Maertens wordt daar geboren. De Eerste Wereldoorlog gaat dan zijn derde jaar in. Zijn ouders zijn beide West-Vlamingen en waarschijnlijk op de vlucht voor het oorlogsgeweld. In datzelfde jaar wordt mijn grootvader, Médard Maertens, die kunstschilder is, naar het Belgische front geroepen. Er bestaan nog geen fototoestellen of camera’s. Men doet beroep op kunstschilders om de oorlogstaferelen op doek te zetten. Médard leert daar een andere vrouw kennen, een verpleegster aan het front, en hij keert niet meer terug.
Wanneer de oorlog gedaan is, keert moeder dan ook zonder hem, alleen met mijn vader, terug naar België en vestigt ze zich in De Pinte. Ze is een naaister en als naaister moet ze zien rond te komen met een karig loontje, als alleenstaande moeder moet ze een kind groot brengen. Een moeilijke situatie in een moeilijke naoorlogse tijd. Voor mijn vader betekent dat weinig moederliefde en weinig brood op de plank. Zijn moeder heeft het trouwens heel zijn kindertijd volgehouden te liegen over het lot van zijn vader. Ze vertelt dat zijn vader tijdens de oorlog gesneuveld is, terwijl hij er met een ander vandoor is. Ze is verbitterd en geen te beste moeder. Mijn vader leert snel als klein kindje dat stil zijn en onopvallend zijn de juiste tactiek is om niet teveel slaag te krijgen. Een kwaliteit die hij later als spion en als gevangene goed kan gebruiken.
Wanneer de oorlog gedaan is, keert moeder dan ook zonder hem, alleen met mijn vader, terug naar België en vestigt ze zich in De Pinte. Ze is een naaister en als naaister moet ze zien rond te komen met een karig loontje, als alleenstaande moeder moet ze een kind groot brengen. Een moeilijke situatie in een moeilijke naoorlogse tijd. Voor mijn vader betekent dat weinig moederliefde en weinig brood op de plank. Zijn moeder heeft het trouwens heel zijn kindertijd volgehouden te liegen over het lot van zijn vader. Ze vertelt dat zijn vader tijdens de oorlog gesneuveld is, terwijl hij er met een ander vandoor is. Ze is verbitterd en geen te beste moeder. Mijn vader leert snel als klein kindje dat stil zijn en onopvallend zijn de juiste tactiek is om niet teveel slaag te krijgen. Een kwaliteit die hij later als spion en als gevangene goed kan gebruiken.
Kleine Marc gaat vaak mee met zijn moeder bij de adel en bij de bourgeoisie. Ze komt er omdat ze voor hen kleren maakt. Een vrouw van adel genaamd Genevieve ontfermt zich over oorlogsweesjes en neemt er ook mijn vader onder haar vleugels. Die vrouw overlijdt spijtig genoeg op jonge leeftijd maar een goede vriendin van haar zet de taak verder. Door het toedoen van die twee vrouwen heeft mijn vader zich later in het verzet kunnen opwerken naar zijn hoge positie. Want hij leert de Franse taal spreken en schrijven en kan naar school gaan tot zijn 18 jaar.
Marc Maertens bestaat niet meer
En dan staat de oorlog voor de deur. Mijn vader wordt gemobiliseerd in september 1939 en begin maart 1940 wordt hij vrijwillig leerling-piloot te Wevelgem. De oorlog breekt uit, maar veel wordt er niet gevochten. Alles wordt plat gebombardeerd en het Belgische leger slaat op de vlucht. Ze zijn tot zover als Marokko geraakt! Maar daar is er veel onzekerheid en veel onenigheid. Zij die het kunnen betalen reizen door naar Engeland of Belgisch Kongo, maar mijn vader heeft de centen niet en komt met de meeste anderen gewoon terug. Halfweg Frankrijk houden de Duitsers hen tegen. Ze hadden dus de moeite gedaan om een maand lang door te trekken om uit de handen van de Duitsers te blijven en laten zich nadien op een zeer gemakkelijke manier vangen. Ze worden doorgevoerd diep in Duitsland waar ze in kampen voor krijgsgevangenen verdwijnen.
Begin 1941 worden alle Nederlandstalige krijgsgevangenen vrijgelaten als deel van Duitse propaganda om de Vlamingen achter haar te krijgen. Mijn vader moet 2 keer voor een commissie verschijnen en zijn uitleg doen omdat hij een Frans paspoort heeft. Hij is immers geboren te Parijs, maar spreekt Nederlands en heeft Vlaamse ouders. Hij mag uiteindelijk ook naar huis.
Terug in Gent vindt hij werk als elektricien. Samen met zijn bazen doet hij mee aan sabotage-opdrachten tegen de Duitsers. Volgens zijn eigen verklaringen zou hij zelfs elektriciteitscabines saboteren en plat leggen. Hij heeft ook een tijdje gewerkt op het vliegveld van Evere, dat werd gebruikt door de Duitsers. Hij zou er een vliegtuig kapen en zo naar Engeland vliegen. Maar gelukkig komt hij vlug tot het besef dat het geen kans heeft op slagen. Ondertussen doet hij kleine sabotages op het vliegveld, maar dat houdt hij niet lang vol. In het hol van de leeuw is te gevaarlijk.
Terug in Gent vindt hij werk als elektricien. Samen met zijn bazen doet hij mee aan sabotage-opdrachten tegen de Duitsers. Volgens zijn eigen verklaringen zou hij zelfs elektriciteitscabines saboteren en plat leggen. Hij heeft ook een tijdje gewerkt op het vliegveld van Evere, dat werd gebruikt door de Duitsers. Hij zou er een vliegtuig kapen en zo naar Engeland vliegen. Maar gelukkig komt hij vlug tot het besef dat het geen kans heeft op slagen. Ondertussen doet hij kleine sabotages op het vliegveld, maar dat houdt hij niet lang vol. In het hol van de leeuw is te gevaarlijk.
Begin juni 1942 beginnen de Nazi’s het vliegend personeel terug op te pakken. Ook mijn vader, die als piloot verder kan worden opgeleid, is voor de Duitsers een potentieel risico. Gelukkig neemt hij altijd veel voorzorgsmaatregelen om niet gevat te worden en kan hij tijdig ontkomen van een razzia. Hij duikt onder en is vanaf dan onvindbaar onder zijn eigen identiteit.
Marc Maertens bestaat niet meer.
Marc Maertens bestaat niet meer
Jules Dumoulin wordt geboren
Hij duikt onder bij een groot industrieel, bij meneer Pierre Voortman. Die brengt mijn vader vervolgens in contact met het spionagenetwerk Zero. Mijn vader kent het bestaan er niet van, kent er niemand van. Zero is eerder Franstalig en ontstaan in de Bank Brussel Lambert te Brussel. Ze zijn gestart met clandestiene pers maar het groeit snel uit tot een belangrijk netwerk met meer dan 4000 leden. Industriëlen, juristen, bankiers, politiekers, journalisten en oud militairen. Het netwerk staat in contact met de veiligheid van staat die in ballingschap in Londen zit. In eerste instantie is het de bedoeling dat mijn vader een opdracht uitvoert en via een ontsnappingsroute uit bezet Europa, via Frankrijk, over de Pyreneeën en zo door Spanje tot in Engeland zou geraken, waar hij verder als piloot zou worden opgeleid. Er liepen verschillende ontsnappingslijnen door Frankrijk en Spanje, die honderden levens hebben gered. Maar voor mijn vader liep het jammer genoeg mis. Hij is wel tot in Spanje geraakt, maar door toedoen van verklikkers en bepaalde documenten worden ze opgepakt door de Spaanse politie. Die geven hen na verhoor over aan de Franse politie en tenslotte ook aan de Nazi’s.
In het zuiden van Frankrijk, in de buurt van Perpignan, te Rivesaltes worden hij en zijn kompanen in een concentratiekamp gevangengezet. Het is er heel slecht en niet goed bewaakt en ze slagen erin om na 10 dagen te vluchten. Zo staat mijn vader begin januari 1943 terug in België, bij meneer Pierre Voortman en opnieuw bij het spionagenetwerk Zero.
Mijn vader maakt een verslag over de verklikkers op de Komeetlijn en wint hierdoor aan vertrouwen van de leidinggevenden bij Zero. Ze benoemen hem tot inlichtingenagent en geven hem een nieuwe identiteit.
Jules Dumoulin is geboren.
Zijn taak is ‘grote koerier’. Het is een fulltime opdracht. Met de trein, tram, fiets en te voet reist hij dag in dag uit heel het land door. Hij haalt overal documenten op, zowel voor Zero als andere inlichtingendiensten. Het zijn belangrijke gegevens die het Europese vasteland kunnen bevrijden. Het gaat over militaire en industriële informatie, met schema’s, uurroosters etc. Al die informatie brengt hij op één adres. Daar wordt een selectie gemaakt volgens belangrijkheid. De gegevens worden op filmrollen gezet en die filmrollen moet hij naar Parijs brengen. Mijn vader pendelt wekelijks, en dit elke woensdag tussen Brussel en Parijs om de filmrollen met belangrijke informatie door te geven. Hij houdt het 1 jaar en 6 maanden vol. Een meer dan zenuwslopende opdracht! Maar hij is een uitmuntende spion, weinigen houden dat zo lang vol. Zijn stille en onopvallende houding uit zijn kindertijd komt nu goed van pas.
Begin 1944 hebben de Nazi’s weet van ‘de grote koerier’ maar ze weten gelukkig niet wie het is. Hij heeft nog verschillende maanden kunnen verder doen, maar op een gegeven moment wordt de spanning hem teveel. Zijn oversten zetten hem enkele weken op non-actief om tot rust te komen. Het zou dus goed kunnen aflopen voor mijn vader. Maar dan vraagt men hem om nog een laatste opdracht uit te voeren…
Ergens rond het Zuid-station in Brussel moet hij documenten ophalen. Hij komt met de trein aan in het Noordstation, het Centraal-station is op dat moment nog niet in gebruik en moet hij te voet de stad door naar het Zuidstation. Onderweg bij het buitenkomen van de Koningin Elisabeth-galerij, dicht tegen de grote markt in Brussel, stopt net voor hem een auto. Er stapt een man met een lange jas aan uit de auto. Hij heeft een revolver vast. Ne Feldgendarm ! Die man komt naar hem en vraagt zijn papieren. De Duitsers zijn op dat moment heel zenuwachtig en voeren versneld arrestaties uit. Het was een lukrake arrestatie! Die Feldgendarm verdenkt mijn vader ervan een werkweigeraar te zijn. Gelukkig heeft hij op dit moment zijn opdracht nog niet ontvangen. Maar hij heeft wel een valse identiteitskaart op zak. Hij wordt gearresteerd en naar de gevangenis gebracht.
Vanaf die dag, net iets voor de geallieerden het Europese vasteland bevrijden, begint voor mijn vader de hel!
De weg naar de hel
Hij wordt gevangengezet in verschillende gevangenissen rond het Brusselse en wordt ondervraagd door de Duitsers maar hij slaagt er steeds in om hen op een dwaalspoor te zetten. Het was een ongeschreven norm. Wie wordt gevangengenomen en gefolterd moet minstens 48 uur kunnen zwijgen. Dat geeft de tijd aan de andere verzetsleden om bewijsmateriaal weg te werken en tijdig onder te duiken. Naar eigen zeggen houdt mijn vader het twee maanden vol, tot de dag dat er andere arrestaties binnen het netwerk van Zero plaatsvinden en zijn ware identiteit aan het licht komt. Een speciale eenheid van de Gestapo komt voor de ondervragingen, ze worden zwaar gefolterd. Er is belangrijke informatie gelekt over de befaamde V1 raketten, de eerste onbemande straalvliegtuigen die zoveel schade aanrichtten in Londen en Antwerpen. De Nazi’s zijn furieus!
Maar de geallieerden zijn op komst en de SS'ers moeten zelf vluchten. Ze laten alle documenten en verslagen achter. Er komt dus geen schijnproces voor de leden van Zero. Hierdoor zijn ze niet onmiddellijk ter dood veroordeeld. Ze worden als laatste gevangenen doorgevoerd naar Breendonk. In Breendonk worden aan mijn vaders enkels boeien geslagen door Fernand Wyss, de beul van Breendonk. Van daar gaat hij met de allerlaatste gevangenen naar Vught, nadien gaat hij 11 dagen op transport naar Sachenhausen, te Sachenhausen worden pas de boeien van zijn benen gedaan die hij ondertussen al 16 dagen aan heeft. Hij heeft er enorme etterbuilen van gekregen. Het wordt een letsel voor het leven.
Te Sachenhausen blijft hij 2 maanden. Hij wordt er in de strafcompagnie gezet en moet met 150 andere mannen elke dag 40 km stappen. Ze krijgen amper eten en drinken, ze marcheren met slechte schoenen, extra ballast, slagen en schoppen van de SS-er en ondertussen worden ze verplicht Duitse liederen zingen. Na Sachenhausen wordt hij doorgevoerd naar een bijkamp van Buchenwald. Omdat hij elektricien was konden de Nazi’s hem nog inzetten voor nuttige arbeid. Hij komt terecht in een fabriek waar men vliegtuigmotoren maakt.
De geallieerden rukken verder op. De Duitsers willen de gevangenen uit hun handen houden en sturen hen te voet van het bijkamp naar het hoofdkamp. 50km. Het zijn de beruchte dodenmarsen! Als je niet kan volgen, dan word je meedogenloos afgeschoten. Vijf dagen bracht hij in Buchenwald door, tot ze met 5080 mannen op transport werden gezet. De bedoeling is om de trein naar Dachau te sturen maar omdat het spoornetwerk in Duitsland door vele bombardementen onderbroken is, moet de trein een omweg maken. Een treinrit van nog geen 400km wordt er eentje van 21 dagen. De verhalen over die transporten zijn hallucinant. De ontmenselijking in de concentratiekampen is gekend, over die transporten wordt weinig gezegd. Het is veel erger.
Na 21 dagen komen ze aan in Dachau, 2 dagen voor de Amerikanen het kamp bevrijden. Mijn vader leeft nog! Hij en nog 430 mannen overleven het transport dat de naam ‘dodentrein’ krijgt. 4619 mannen hebben het niet gehaald.
De geallieerden rukken verder op. De Duitsers willen de gevangenen uit hun handen houden en sturen hen te voet van het bijkamp naar het hoofdkamp. 50km. Het zijn de beruchte dodenmarsen! Als je niet kan volgen, dan word je meedogenloos afgeschoten. Vijf dagen bracht hij in Buchenwald door, tot ze met 5080 mannen op transport werden gezet. De bedoeling is om de trein naar Dachau te sturen maar omdat het spoornetwerk in Duitsland door vele bombardementen onderbroken is, moet de trein een omweg maken. Een treinrit van nog geen 400km wordt er eentje van 21 dagen. De verhalen over die transporten zijn hallucinant. De ontmenselijking in de concentratiekampen is gekend, over die transporten wordt weinig gezegd. Het is veel erger.
Na 21 dagen komen ze aan in Dachau, 2 dagen voor de Amerikanen het kamp bevrijden. Mijn vader leeft nog! Hij en nog 430 mannen overleven het transport dat de naam ‘dodentrein’ krijgt. 4619 mannen hebben het niet gehaald.
De overlevenden worden door de vele ziektes in quarantaine geplaatst en verzorgd. Mijn vader wordt opgespoord door het Amerikaanse leger en krijgt een speciale voorkeursbehandeling. In een rapport van het Amerikaanse leger staat te lezen dat 'zijn verzetsdaden de geallieerden sterk hebben geholpen!'
Hij wordt met het vliegtuig overgebracht. Terug thuis ondergaat hij medische keuringen en wordt hem een opleiding tot piloot ontzegd. Zijn jongensdroom wordt voorgoed opgeborgen.
Hij krijgt talrijke decoraties en de titel van Kapitein I.A.A. (inlichtingen en actie agenten). De mensen die uit de kampen terug komen worden verder aan hun lot overgelaten. Er is geen psycholoog die helpt bij het verwerken van de tragische belevenissen.
Hij krijgt talrijke decoraties en de titel van Kapitein I.A.A. (inlichtingen en actie agenten). De mensen die uit de kampen terug komen worden verder aan hun lot overgelaten. Er is geen psycholoog die helpt bij het verwerken van de tragische belevenissen.
Ik ben geboren toen mijn vader 44 jaar was. Bij ons thuis was het niet zoals bij de buren of vriendinnetjes. Als kind voel je dat aan, maar je stelt geen vragen. Omdat hij officier bij het leger was ging hij vroeg met pensioen. Ik heb herinneringen aan hem van tussen zijn 50ste en 60ste levensjaar. Hij was een héél stille introverte man met veel bizarre gewoontes. Hij vertrouwde haast niemand en bij ons thuis was alles geheim. Alles zat achter slot en grendel. Hij was heel veel thuis, zat achter de tafel met dossiers en nog eens dossiers of hij liep rond in een oude jogging. Ik heb hem 10 jaar lang met dezelfde bordeauxrode jogging gezien. Hij deed werkjes, eerder tijdverdrijf dan nuttige dingen. Er werd niets weggesmeten en er kwam niets nieuws in huis. Niets ging verloren.
Omdat hij nooit over de oorlog praatte, had ik als kind geen idee welke gruwelen hij heeft meegemaakt. Alleen aan zijn gedrag kon ik afleiden dat er iets in hem gebroken was.
Tijdens de nacht, toen de nachtmerries de bovenhand kregen, liep hij in huis rond met een grote oranje zaklamp. Op een nacht word ik wakker en zie ik hem in het deurgat van mijn kamer staan, terwijl die grote oranje lichtstraal over mijn bed gleed. Hij ziet dat ik wakker ben. We kijken elkaar aan. We kijken in elkanders ogen. Die van hem staan wijd open. Hij blijft zo even staan. Ik was nog een kind, maar voelde duidelijk de angst en pijn van mijn vader aan. Het is een beeld dat ik nooit meer zal vergeten.
Word steunend lid van vzw Helden van het verzet
Door VZW Helden van het verzet te steunen houdt u de herinnering aan onze verzetshelden levend. Na de Tweede Wereldoorlog zijn deze mensen in de plooien van de geschiedenis verdwenen. Dankzij u kunnen we hen alsnog de gepaste eer bewijzen.