Lees mee

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was België het werkterrein van tientallen binnen- én buitenlandse verzetsgroepen. Het Österreichische Freiheitsfront, het grootste Oostenrijkse verzetsnetwerk in Europa met hoofdkwartier in Brussel, bestreed de nazi’s zowel subtiel als nietsontziend, met verleidelijke jongedames en vernietigende explosieven.

Over het oorlogsverleden werd met mondjesmaat gerept in de Oostendse familie Goddemaer. Net voldoende om de verbeelding te prikkelen. Nooit genoeg om het volledige verhaal te kennen. Tot achternicht Eva Rousselle op een dag op onderzoek ging. Ze sprak erover tijdens het Verzetscafé in Oostende op 27 januari 2025.

In het begin van de Tweede Wereldoorlog richtte men in Londen een nieuw en ultrageheim leger van saboteurs en spionnen op: de Special Operations Executive (SOE). Honderden Belgen meldden zich aan voor een maandenlange training in sabotage, organisatie van lokaal verzet en andere levensgevaarlijke missies in vijandelijk gebied. Hun verhaal is amper gekend.

Vlaanderens bekendste oorlogsreporter denkt terug aan de mensen die hem tijdens zijn lange carrière inspireerden.

Aanhoort het ruisen der bladeren, inventarissen en registers. Sinds dit jaar waait er een nieuwe wind door archiefland. Nu Johan Delmulle (62), ’s lands voormalige hoogste magistraat, mag beslissen wie inzage krijgt in de militaire archieven, worden dossiers snel en efficiënt behandeld. ‘Het is geen werk,’ zegt hij zelf, ‘maar een passie. Als ik zie welke impact die documenten op sommige families hebben, dan raakt mij dat diep.’

In België ontsnapte bijna niets aan de greep van de nazistische bezetting. In zowat elk dorp en elke gemeente zijn verhalen te vinden over verzet, angst en verraad. De bezetting liet diepe sporen na – soms zo ingrijpend dat ze tot vandaag voelbaar zijn. In deze nieuwe rubriek laten we telkens een hedendaagse inwoner het oorlogsverleden van zijn of haar gemeente herontdekken. Want ook al overheerst tot op vandaag vaak een ongemakkelijke stilte: plekken zwijgen niet, als je maar goed luistert. Benedict Wydooghe uit Lichtervelde bijt de spits af.

Jeroen Olyslaegers reflecteert…

“Het waren gewone mensen, geen helden.” Tijdens een herdenkingsplechtigheid aan het verzetsmonument in Lier sprak de burgemeester deze woorden. Fijn dat je hier bent en hen eert, dacht ik, maar ‘helden’ is wel degelijk het juiste woord. Net omdàt het gewone mensen waren. Graag vertel ik als kleindochter het verhaal van mijn grootvader; een gewone man en verzetsheld.

Bij Helden van het verzet brengen we verhalen van moed en verzet. Achter die herinnering staat ook een gemeenschap van mensen die ervoor zorgen dat deze verhalen kunnen worden doorverteld. Dat zijn onze leden, onze helden. In elke editie laten we een van hen aan het woord.

In Vlaanderen waren getraumatiseerde slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog decennialang op zichzelf aangewezen, met alle gevolgen van dien. Niet zo in Nederland. Daar ontstonden vrij snel na de oorlog gespecialiseerde centra. Tweedegeneratie-pionier en klinisch psycholoog Anton Hafkenscheid (67) behandelde op veertig jaar tijd honderden patiënten met psychische schotwonden. ‘Ik sprak mensen die hun moeder hebben zien wegvoeren of hun vader zagen neerschieten. Dat draag je een leven lang met je mee.’

De twee wereldoorlogen troffen het gezin van Ludovie Vandormael hard. Toch bleef zij rechtstaan. Ze hield vast aan haar moed en aan haar stille vorm van verzet. En hoewel ze er nooit om had gevraagd, werd Ludovie na WO II — terecht — erkend als verzetsheld.

In de voorbije jaren groeide Helden van het verzet uit het niets uit tot een stevige beweging met een brede waaier aan initiatieven en meer dan duizend steunende leden. Samen met jullie brengen we tal van verzetshelden uit WOII en hun verhalen van moed en vrijheid opnieuw tot leven. Daar zijn we ongelooflijk dankbaar voor.

In juni 1943 sloeg het noodlot toe voor een verzetsgroep waarin de Anwerpse student Armand Manders actief was. Onder het onschuldige mom van een turnkring kwamen de kameraden samen om hun strijd tegen de bezetter te coördineren. Maar verraad van binnenuit leidde tot hun arrestatie door de Gestapo. Als 'Nacht und Nebel'-gevangenen verdwenen ze in de Duitse kampen. Slechts acht van de drieëntwintig zouden ooit levend terugkeren. Zoon Erick Manders schreef er een beklijvend boek over.

Op 30 januari 2025 om 21.47 uur overleed verzetsheldin Andrée Dumon thuis, in haar verzorgingsflat in Nijvel. Tijdens de Tweede Wereldoorlog redde Andrée Dumon via de vlucht- en ontsnappingsroute Comète het leven van tientallen geallieerde 'airmen' (piloten, radio-operatoren, navigatoren, boordschutters, bombardiers). In het buitenland werd ze hiervoor geroemd en ontving ze de hoogste onderscheidingen. In eigen land – en vooral in Vlaanderen – bleef haar naam bij het grote publiek tot voor kort nagenoeg onbekend. Andrée overleed op 102-jarige leeftijd, omringd door haar dierbaren.

Resistance heroine Andrée Dumon died at home in Nivelles, Belgium, on 30 January 2025 at 9:47 p.m. During World War II, Andrée Dumon saved the lives of dozens of Allied ‘airmen’ (pilots, radio operators, navigators, air gunners, bombardiers) via the evasion and escape Comet Line. She was praised for this abroad and decorated with the highest honours. In Belgium - and especially in Flanders - her name remained virtually unknown to the general public until recently. Andrée died at the age of 102, surrounded by her loved ones.

In juli 2019 ondernam de Antwerpse Anouk Focquier, moeder, producer, ondernemer, curator, een fietstocht die het leven van haar en haar familie zou veranderen. Dit is het verslag van een tocht die de geschiedenis van generaties doorkruist.

Het verzetsverhaal van de Gentse student en scoutsleider Jean Denys, zoals verteld door zijn zoon Jean-Luc Denys het tijdens het tweede Verzetscafé in Gent. Het begint in de Toekomststraat 47 te Sint-Amandsberg, Gent.

Op 19 april 1943, rond 22.00 uur, vertrok de 20ste deportatietrein langzaam vanuit het station van Mechelen. Meer dan 1.600 radeloze en bange mensen, bijna allemaal Joden, begonnen aan hun lange en lugubere tocht naar het vernietigingskamp van Auschwitz-Birkenau in Polen. De gedeporteerden zaten in extreem slechte omstandigheden, met gemiddeld 50 tot 60 personen samengepropt in wagons die bestemd waren voor veevervoer. Er was amper eten en drinken, en ook de ruimte om te bewegen of te zitten was beperkt.

Een van de meest spraakmakende films van 2023 was zonder twijfel Wil, het oorlogsdrama van regisseur Tim Mielants, gebaseerd op het gelijknamige boek van Jeroen Olyslaegers. In het Antwerpen van de Tweede Wereldoorlog volgen we drie jonge mensen op een verraderlijk pad door het brutale landschap van collaboratie en verzet. Toch mogen we de film niet alleen als een historisch portret bekijken, zegt actrice Annelore Crollet, die zich voortreffelijk in de rol van verzetstrijdster Yvette vleide.

In de laatste momenten van zijn leven schreef Youra Livchitz een afscheidsbrief aan zijn moeder Rachel. Het voorjaar van 1944 was voor haar al onbeschrijflijk tragisch: slechts een week eerder had ze ook de laatste woorden van haar oudste zoon Alexandre gelezen, kort voor zijn executie. De broers, verzetsstrijders in hart en ziel, gaven hun leven in de strijd tegen het nazisme. Youra, die naam maakte door zijn heldhaftige leiding in de bevrijdingsactie van het 20ste treinkonvooi, drukte in zijn brief een diep verlangen uit om met zijn moeder een nieuwe toekomst op te bouwen, ondanks de onafwendbare dood die hem wachtte.

De verzetshelden tijdens de Tweede Wereldoorlog kwamen uit alle lagen van de bevolking. Van huisvrouwen tot bankdirecteurs, van boerenknapen tot ambtenaren. Eén van de belangrijkste verzetsgroepen in België situeerde zich wel aan de universiteit van Brussel. De studenten en de proffen achter de befaamde Groep G zouden de spectaculairste sabotageactie uit de Tweede Wereldoorlog uitvoeren.

Met verbazing lazen we het opiniestuk van historici Dimitri Roden en Antoon Vrints over onder meer de werking van onze vzw Helden van het verzet. De teneur van het artikel: jarenlang heeft men verzetslui onterecht als criminelen behandeld. Nu zouden het ineens allemaal helden zijn. Bovendien was er in Vlaanderen weinig verzet. Creëer dus geen nieuwe mythes.

Het 'Miljoenenkwartier', gelegen nabij het station Gent Sint-Pieters, is een prachtige en architecturaal zeer interessante buurt. Nog maar weinigen weten echter dat dit stuk Gent ook van belang was voor activiteiten van het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog en dat de geallieerden er begin september 1944 de stad binnentrokken om de bevolking te bevrijden van de Duitse bezetter.

Enkele dagen voor de bevrijding van Brussel, begin september 1944, wil de Duitse bezetter een laatste grote deportatie naar de concentratiekampen opzetten. Bijna 1400 politieke gevangenen verzamelen in het station van Brussel-Zuid voor een treintransport naar de vernietigingskampen. Maar dat is buiten de moed van enkele spoorwegmannen gerekend.

In 2019 startten actrice Eva Kamanda en journalist Kristof Bohez aan de reconstructie van haar familiegeschiedenis. Het leidde naar een drie jaar durende rollercoaster en een boek met de titel ‘Een verzwegen leven’. Want niet alleen Eva Kamanda’s voorgeschiedenis was lange tijd verzwegen, ook dat onbekende hoofdstuk uit onze vaderlandse geschiedenis, Congolezen in het Belgische verzet.

Struikelstenen en struikeldrempels. Je hebt er misschien al van gehoord. De laatste jaren duiken deze glimmende oorlogsherinneringen overal in het straatbeeld op. Maar wat zijn het precies? En kan je er zelf een aanvragen?

Na de Tweede Wereldoorlog richtten teruggekeerde overlevenden van de concentratiekampen Vriendenkringen op om hun kameraden te herdenken. Door een afnemend ledenaantal komen deze waardevolle verenigingen vandaag steeds meer onder druk te staan. Mark Van den Driessche is al vele jaren voorzitter van de vzw Belgische Vriendenkring Neuengamme. Helden van het Verzet sprak met hem.

Over de jonge Oostendse verzetsstrijder Yvan Engels is in de oorlogsarchieven nagenoeg geen informatie te vinden. Gelukkig is er zijn zus Diana, inmiddels 93 jaar oud. Ze is verheugd dat het heldhaftige verhaal van haar oudere broer eindelijk verteld wordt.

“WIJ EISCHEN KOLEN EN BROOD” blokletterde Delphine De Waele in 1941 op een zelfgemaakt spandoek tijdens een betoging in Aalst.

Als het op verzetsstrijders aankwam, deed leeftijd er niet veel toe voor de nazi's. In Brugge stuurden ze zelfs een volledige klas naar de concentratiekampen.

In '43 ruilt arts Frans Lenaerts zijn stethoscoop in voor een verrekijker. De start van een nieuwe carrière in het verzet tegen de nazistische bezetter. Wie was 'Lange Lenaerts'? En welke verzetsdaden pleegde hij? In zijn onderzoek in opdracht van CAVA (Universiteitsarchief VUB) stootte Brecht Kreynen (Vrije Universiteit Brussel) op enkele interessante ontdekkingen.

In de jaren dertig van de 20ste eeuw was de Limburgse voetbalclub Thor Waterschei de club van de mijn. Midden jaren dertig bereikte het de Eerste Klasse onder impuls van het aanvalstrio Velser – Gubanski – Pinter. Die laatste, Willy Pinter, ging als verzetsstrijder een tragisch lot tegemoet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een aantal van zijn ploeggenoten koos dan weer de zijde van de bezetter.

In dit essay belichten we de fascinerende verzetsgeschiedenis van een van België's grootste kunstenaars.

Begin september 1944 rolden de geallieerde tanks door de straten van Antwerpen, Gent, Brussel, Leuven, Lier en Kortrijk. In hun zog volgde een golf van bevrijdingsfeesten. Maar wat viel er dan te vieren?

Sinds Tom Waes recent hun verzetsverhaal op VRT vertelde, kent iedereen Albert Pot en Theophiel Grijp. Bij de herdenking op 23 mei bracht Dany Neudt (Helden van het Verzet vzw) hulde aan de tientallen gestorven Antwerpse scheepsherstellers.