Staking der 100.000

1941

Voor de 21ste-eeuwse lezer lijkt dit misschien geen heldendaad, maar dat was ze tijdens de Tweede Wereldoorlog zeer zeker wel. Wie de straat opging om te betogen speelde met zijn of haar leven, wie de nazistische bezetter zo openlijk durfde uit te dagen, beschikte over een onwaarschijnlijke portie lef.

Zoals Delphine waren er in ons land duizenden vrouwen en mannen die het schrikbewind van de bezetter durfden te trotseren. De straf die hen wachtte was niet min: folteringen, executies of jarenlange ontberingen in concentratiekampen en gevangenissen. Niet minder dan 15.000 Belgische verzetshelden betaalden die vrijheidsstrijd met hun leven. Maar de grootste straf van allemaal is misschien wel dat we hen bijna allemaal vergeten zijn. Het gaat vaak om gewone mannen en vrouwen die in het verzet tegen de nazi’s en hun handlangers buitengewone dingen deden. Helaas hebben ze vandaag nauwelijks een plaats in ons collectief geheugen. Vlaanderen kent zijn collaborateurs, maar wie kan één verzetsheld opnoemen?

Aardappelbetoging

Het verzet was niet één gestroomlijnde organisatie, het was een kluwen van collectieve en individuele acties. Onderlinge solidariteit was hét sleutelwoord. Het verzet, dat kon iedereen zijn: de havenarbeider, het buurmeisje, de politieagent, de fabrieksdirecteur, de schooljuffrouw, … Ook de taken die ze opnamen waren zeer uiteenlopend. Zo huisvestten Delphine en haar man Henri ondergedoken vluchtelingen, Joden, jonge kerels die weigerden om in de fabrieken in Duitsland te gaan werken of geallieerde piloten die na een crash in het grootste geheim terug naar Groot-Brittannië probeerden te ontsnappen. ’s Nachts werd er in Delphine’s huis druk gewerkt aan illegale sluikkranten waarmee ze de alomtegenwoordige censuur omzeilden. Anderen saboteerden telefoonlijnen, gaven posities van Duitse troepen door aan Londen of verdeelden valse papieren. Maar de grootste impact had ze toch met de legendarische ‘Staking der 100.000’ niet vergeten. Het was de grootste sociale actie tijdens de bezetting. De lonen waren bevroren, staken was verboden en tal van democratische vrijheden vlogen op de schop. De brutale bezetting, de grote honger en de scherpe armoede zorgden voor een grote actiebereidheid. De staking begon op 10 mei 1941 – niet toevallig een jaar na de inval – met een “aardappelbetoging” van vrouwen voor de poorten van Cockerill, de Luikse staalfabriek. De actie breidde al snel uit tot in Aalst, waar ook Delphine de straat op ging. Na drie weken van sociale strijd kregen ze de bezetter op de knieën: ze verhoogden de lonen met 8%, een unicum in de oorlogsperiode.

Oude demonen

Solidariteit en verzet waren belangrijke waarden voor de tienduizenden verzetshelden die er mee voor zorgden dat de nazistische terreur het onderspit delfde. Ze voerden een onnoemelijk zware strijd tegen een vijand die geen enkele wreedheid schuwde, in onzekere en verwarrende omstandigheden waarin verklikking en wantrouwen hoogtij vierden. Ook Delphine werd gearresteerd en zes weken lang onderworpen aan brutale ondervragingen. Ze slaagde erin om een klein briefje naar haar man Henri te smokkelen. ‘Geef u niet gevangen,’ schreef ze. ‘Het kan mij niet schelen of ze mij gevangen houden.’ Het is amper te bevatten dat men het eigen leven zo onbaatzuchtig wil offeren op het altaar van de goede zaak. Godzijdank overleefde Delphine de oorlog, en met haar de onverwoestbare kracht van solidair verzet. Dankzij haar en vele anderen kunnen wij vandaag in vrijheid leven. Toch zijn de oude demonen niet verdwenen. Meer nog: ze steken opnieuw de kop op. Net zoals toen leven we in een periode van waarheidsvervaging, zoekt men naar gemakkelijke zondebokken om maatschappelijke ongelijkheden te verklaren en worden de extremen genormaliseerd. De oplossingen van toen zijn niet die van vandaag, maar de herinnering aan onze verzetshelden biedt wel inspiratie en hoop. Zij zijn onze kolen en brood.