Vriendenkringen: de strijd om de herinnering
Na de Tweede Wereldoorlog richtten teruggekeerde overlevenden van de concentratiekampen Vriendenkringen op om hun kameraden te herdenken. Door een afnemend ledenaantal komen deze waardevolle verenigingen vandaag steeds meer onder druk te staan. Mark Van den Driessche is al vele jaren voorzitter van de vzw Belgische Vriendenkring Neuengamme. Helden van het Verzet sprak met hem.
Door Tim Van Steendam - 11/09/2023
HvhV: ‘Mijnheer Van den Driessche, wat doet een Vriendenkring precies?’
Van den Driessche: ‘De Vriendenkring Neuengamme is al opgericht in oktober 1945, door de teruggekomen overlevenden van concentratiekamp Neuengamme. De vereniging diende destijds vooral om de overleden vrienden te herdenken, om de wezen en weduwen te steunen en het blijvende belang van vrede te benadrukken. Ze zagen het als hun plicht om de vele brieven te beantwoorden, geschreven door vaders, moeders, kinderen en families die op zoek waren naar inlichtingen betreffende hun dierbare verdwenen familieleden of vrienden. Omdat er nu tachtig jaar later bijna geen politieke gevangenen meer in leven zijn, leggen we de nadruk vooral op herinnering. Een belangrijk onderdeel daarvan is bijvoorbeeld onze jaarlijkse bedevaart naar het concentratiekamp van Neuengamme in Duitsland.’
Van den Driessche: ‘De Vriendenkring Neuengamme is al opgericht in oktober 1945, door de teruggekomen overlevenden van concentratiekamp Neuengamme. De vereniging diende destijds vooral om de overleden vrienden te herdenken, om de wezen en weduwen te steunen en het blijvende belang van vrede te benadrukken. Ze zagen het als hun plicht om de vele brieven te beantwoorden, geschreven door vaders, moeders, kinderen en families die op zoek waren naar inlichtingen betreffende hun dierbare verdwenen familieleden of vrienden. Omdat er nu tachtig jaar later bijna geen politieke gevangenen meer in leven zijn, leggen we de nadruk vooral op herinnering. Een belangrijk onderdeel daarvan is bijvoorbeeld onze jaarlijkse bedevaart naar het concentratiekamp van Neuengamme in Duitsland.’
HvhV: ‘Neuengamme doet bij weinig mensen een belletje rinkelen. Nochtans is dat na Buchenwald het concentratiekamp waar de meeste Belgen zaten, namelijk 3650.’
Van den Driessche: ‘Het is ook het kamp waar de meeste doden zijn gevallen. Bijna vijftig procent van de gevangenen kwam er om.’
Van den Driessche: ‘Het is ook het kamp waar de meeste doden zijn gevallen. Bijna vijftig procent van de gevangenen kwam er om.’
HvhV: ‘De filosofie van de nazi’s luidde: Vernichtung durch Arbeit. Uitroeiing door arbeid. Uw vader Urbain was een van die arbeiders.’
Van den Driessche: ‘Ja, ook hij is daar om het leven gekomen. Mijn vader was in 1942 tot het Geheim Leger toegetreden. Omer Huylebrouck, zijn neef die in dezelfde straat woonde te Woubrechtegem, was de leider van het Geheim Leger in Groot-Herzele en omstreken. Ze hielpen neergestorte piloten of onderduikers bijvoorbeeld aan een schuilplaats. Daarom hadden ze ook nood aan extra rantsoenbonnen om meer voedsel te kunnen kopen. Ze beslisten om het postkantoor van Mijlbeek in Aalst te overvallen. De postmeester zat mee in het complot en zou de zegels aan het loket klaarleggen. Maar zover zijn ze niet geraakt. Mijn vader en zijn kompaan fietsten langs binnenwegen naar Aalst, waar ze zouden worden opgewacht door handlangers, geregeld via een tussenpersoon. Maar die was een verklikker. Mijn vader is aangehouden op 12 augustus 1944. Ik kwam zelf pas enkele maanden later ter wereld, op 13 oktober.’
Van den Driessche: ‘Ja, ook hij is daar om het leven gekomen. Mijn vader was in 1942 tot het Geheim Leger toegetreden. Omer Huylebrouck, zijn neef die in dezelfde straat woonde te Woubrechtegem, was de leider van het Geheim Leger in Groot-Herzele en omstreken. Ze hielpen neergestorte piloten of onderduikers bijvoorbeeld aan een schuilplaats. Daarom hadden ze ook nood aan extra rantsoenbonnen om meer voedsel te kunnen kopen. Ze beslisten om het postkantoor van Mijlbeek in Aalst te overvallen. De postmeester zat mee in het complot en zou de zegels aan het loket klaarleggen. Maar zover zijn ze niet geraakt. Mijn vader en zijn kompaan fietsten langs binnenwegen naar Aalst, waar ze zouden worden opgewacht door handlangers, geregeld via een tussenpersoon. Maar die was een verklikker. Mijn vader is aangehouden op 12 augustus 1944. Ik kwam zelf pas enkele maanden later ter wereld, op 13 oktober.’
Word steunend lid van vzw Helden van het verzet
Door VZW Helden van het verzet te steunen houdt u de herinnering aan onze verzetshelden levend. Na de Tweede Wereldoorlog zijn deze mensen in de plooien van de geschiedenis verdwenen. Dankzij u kunnen we hen alsnog de gepaste eer bewijzen.
HvhV: ‘Het is tragisch, maar in de laatste maanden van de oorlog zijn er nog heel veel mensen opgepakt en weggevoerd.’
Van den Driessche: ‘Onder druk van de geallieerde invasie gaf de Duitse leiding opdracht om harder op te treden en meer mensen op te pakken. Mijn vader belandde voor ondervraging in de gevangenis van Oudenaarde, die de reputatie had zeer zwaar te zijn. Alle gevangenen uit Oost- en West-Vlaanderen en een deel van Henegouwen zijn vervolgens naar de gevangenis van Gent gestuurd. Die werd op 30 augustus leeggemaakt. Uiteindelijk vertrok hij op 31 augustus vanuit Antwerpen met het allerlaatste transport uit België naar Neuengamme.’
Van den Driessche: ‘Onder druk van de geallieerde invasie gaf de Duitse leiding opdracht om harder op te treden en meer mensen op te pakken. Mijn vader belandde voor ondervraging in de gevangenis van Oudenaarde, die de reputatie had zeer zwaar te zijn. Alle gevangenen uit Oost- en West-Vlaanderen en een deel van Henegouwen zijn vervolgens naar de gevangenis van Gent gestuurd. Die werd op 30 augustus leeggemaakt. Uiteindelijk vertrok hij op 31 augustus vanuit Antwerpen met het allerlaatste transport uit België naar Neuengamme.’
HvhV: ‘Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren er duizenden concentratiekampen. Hoeveel Belgische vriendenkringen zijn er?’
Van den Driessche: ‘Buchenwald telt de grootste vriendenkring uiteraard, omdat daar ook de meeste Belgen zaten (5745, hvhv). Daarnaast zijn er nog de vriendenkringen van Dachau, Flossenbürg, Mauthausen, Dora, Sonnenburg, Esterwegen, Dachau, Gross-Rosen en Ravensbrück. De kringen van de kampen waar minder Belgen zaten, verliezen helaas steeds meer leden. Vroeger waren de politieke gevangenen met hun hele familie lid. Nu de meesten gestorven zijn, geven ook de familieleden verstek en begint het ledenaantal sterk te dalen. Bij de kleinste verenigingen wordt dit probleem alsmaar nijpender. Onze nationale vereniging telt momenteel nog 238 leden, waarvan ongeveer 90 Franstaligen. De vraag hoe we onze toekomst kunnen verzekeren houdt ons heel erg bezig.’
Van den Driessche: ‘Buchenwald telt de grootste vriendenkring uiteraard, omdat daar ook de meeste Belgen zaten (5745, hvhv). Daarnaast zijn er nog de vriendenkringen van Dachau, Flossenbürg, Mauthausen, Dora, Sonnenburg, Esterwegen, Dachau, Gross-Rosen en Ravensbrück. De kringen van de kampen waar minder Belgen zaten, verliezen helaas steeds meer leden. Vroeger waren de politieke gevangenen met hun hele familie lid. Nu de meesten gestorven zijn, geven ook de familieleden verstek en begint het ledenaantal sterk te dalen. Bij de kleinste verenigingen wordt dit probleem alsmaar nijpender. Onze nationale vereniging telt momenteel nog 238 leden, waarvan ongeveer 90 Franstaligen. De vraag hoe we onze toekomst kunnen verzekeren houdt ons heel erg bezig.’
HvhV: ‘Put u hoop uit de vaststelling dat de aandacht voor het verzet opnieuw toeneemt?’
Van den Driessche: ‘Wij werken al jaren rond het thema en stellen die trend ook met enige verwondering vast. De kleinkinderen en achterkleinkinderen van politieke gevangenen contacteren ons met vragen om informatie omdat ze vaak niet weten wat hun familielid precies heeft gedaan of meegemaakt. Op die manier slagen we er af en toe in om nieuwe leden aan te werven.
Het is zo belangrijk om de herinnering aan die periode levend te houden. We moeten vooral jongeren er blijven aan herinneren hoe belangrijk en waardevol het is om te leven in een maatschappij waar iedereen vrijuit zijn mening mag geven. Het lijkt zo vanzelfsprekend, maar dat is het helemaal niet. We moeten er echt over waken dat deze praktijken nooit meer terugkeren in de toekomst.’
Meer info over de Vriendenkring op https://vriendenkringamicaleneuengamme.be
Van den Driessche: ‘Wij werken al jaren rond het thema en stellen die trend ook met enige verwondering vast. De kleinkinderen en achterkleinkinderen van politieke gevangenen contacteren ons met vragen om informatie omdat ze vaak niet weten wat hun familielid precies heeft gedaan of meegemaakt. Op die manier slagen we er af en toe in om nieuwe leden aan te werven.
Het is zo belangrijk om de herinnering aan die periode levend te houden. We moeten vooral jongeren er blijven aan herinneren hoe belangrijk en waardevol het is om te leven in een maatschappij waar iedereen vrijuit zijn mening mag geven. Het lijkt zo vanzelfsprekend, maar dat is het helemaal niet. We moeten er echt over waken dat deze praktijken nooit meer terugkeren in de toekomst.’
Meer info over de Vriendenkring op https://vriendenkringamicaleneuengamme.be
Meer interessante artikels
